BÀI HÁT KHÔNG HAY, LỖI TẠI MIXER?

Là một người làm trong Studio. Nhất là khi không được làm chủ công việc. Chúng ta phải nhìn nét mặt của sếp, nghe giọng nói của khách hàng, làm sản phẩm thật tốt để giữ được nguồn lưu lượng khách ổn định và ngày càng tăng. Khi chất lượng bài hát không đạt thì dĩ nhiên uy tín của chúng ta sẽ đi xuống rất nhiều. Và với tôi, một người làm thuê trong một Studio do một nhạc sĩ lớn quản lý thì đó hết sức là điều căng thẳng. Mỗi lời đánh giá cho từng bài hát không ít lần làm tôi nơm nớp lo lắng. Đặc biệt là từ một người ít nhiều gì cũng đã có chút tên tuổi trong lĩnh vực âm thanh phòng thu. Vâng chính Thế Giới Mix do tôi sáng lập đã đưa tôi đi lên rất nhiều. Nhưng song hành với sự đi lên đó là cơ hội nhưng cũng là thử thách khi tôi đã, đang và tiếp tục được làm việc với quy mô lớn. Tất cả cần đạt được sự tốt nhất để giữ được sự tín cậy bây lâu nay tôi gầy dựng, và có hình ảnh đẹp mắt hơn trong lòng các vị khách hàng lớn.

Bài hát do tôi đảm nhận khâu Mixing và Mastering không hề tốt tất cả, có những bài thậm chí đến chính bản thân tôi nghe còn không ngửi được. Những người khác, họ trông chờ vào sản phẩm, nhưng với chất lượng như thế này liệu có chấp nhận được? Hết lần này đến lần khác, có lẽ tôi đã chứng kiến rất nhiều những vị khách mới một đến mà không trở lại. Tôi vẫn luôn suy nghĩ rất nhiều vấn đề này. Có những bài hát tôi rất ưng ý, có bài nghe thấy phát ngán. Tại sao?? Từ một Studio, một nguồn thiết bị, một người đảm nhận việc xử lí tại sao lại cho ra sản phẩm không đồng bộ về mặt chất lượng như thế. Sau một thời gian dài làm công việc này tôi đã tự phân tích và đánh giá những yếu tố nào đã tác động đến tay nghề của tôi mạnh như vậy. Trong một lần nói chuyện với một anh bạn đi cũng khách hàng của tôi, tôi đã nhận được câu hỏi tương tự và hôm nay tôi sẽ giải đáp.

BÀI HÁT KHÔNG TỐT, LỖI CÓ PHẢI DO MIXER????

Về lý thuyết thì mỗi kỹ sư âm thanh là người đóng vai trò chính trong chất lượng bản mix. Thu không tốt, Mix không tốt, chất lượng sẽ không tốt.

Nhưng kỹ sư âm thanh cũng chỉ có nhiệm vụ giữ và nâng cao chất lượng bài hát, còn chất lượng bài hát đi đến đâu không chỉ là trách nhiệm của một người mà đó là cả một đội ngũ ekip trong sản xuất âm nhạc.

Không thể chỉ nghe một khía cạnh sản phẩm mà có thể đánh giá được tay nghề của họ, cái cần thiết là đánh giá cả những yếu tố xoay quanh bài hát. Tôi không nghe theo những người dù là trong nghề hay ngoại lai chỉ đánh giá tôi qua sản phẩm nhìn một phía mà chưa hề nghe qua tiền sản phẩm. Ở đây tôi sẽ nêu ra một vài yếu tố chính mà sẽ tác động rất mạnh đến chất lượng phòng thu ở Việt Nam.

1. KHÔNG GIAN VÀ THIẾT BỊ

Đa số các Studio ở Việt Nam đều được xây dựng không theo tiêu chuẩn, nói cách khác chỉ có thể gọi là Home Studio. Họ dựng lên phòng Mix, Booth thu đều được thiết kế phù hợp với mặt bằng cho thuê. Cách âm, cách nhiệt, kích thước phòng, vị trí Micro và Speaker không được tính toán. Điều này dẫn đến khả năng âm thanh đầu vào lẫn âm thanh nghe được khi Mix đều rất khó khăn.

Tôi chứng kiến nhiều Studio thậm chí bịt kín một Cabin nhỏ xíu bằng mút trứng gà, ở đây tôi không muốn nói đến cay mắt hay mồ hôi nhễ nhại, không khí khó thờ, tôi muốn nói đến phần âm thanh bị hấp thụ tất cả do mút tiêu âm ở khắp nơi, giọng hát ca sĩ bí bách, mất độ tự nhiên và nghe như ném gạch vào đầu vậy.

Thêm một vấn đề thường gặp đó là vị trí đặt loa quá sát nhau và sát người nghe dẫn đến âm thanh nghe lổn nhổn, lộn xộn, khó phân biệt để xử lý hầu kỳ.

Chỉ là 2 ví dụ nhỏ nhưng cho thấy chính chất lượng nhạc của chúng ta đã mất ngay từ khi xây dựng phòng thu từ những căn hộ, mặt bằng cho thuê không phù hợp, không theo ý muốn.

Thiết bị. Một vị khách bước chân vào phòng thu thứ đầu tiên họ nhìn để đánh giá chất lượng ngoài kích thước ra còn là những khối máy móc đồ sộ nhấp nhá đèn led rực rỡ. Bản thân chính chúng ta cũng cần những thiết bị tốt để đảm bảo có bản thu thật hay, bản Mix chất lượng tối ưu nhất. Oh no, chúng ta cần những thứ thiết yếu nào cho Studio? Soundcard, Computer, Monitor, Patchbay, Mixer, Controller, Microphone, Preamp, AD và DA Converter, Compressor, EQ,.v..v.. Và một trong số chúng sẽ có giá khá là nóng khiến bạn sẽ phải băn khoăn cả tháng mới dám mua.

Một kỹ sư âm thanh ở nước ngoài có thể mua được 4 thứ chỉ bằng giá tiền của một bài hát. Nhưng ở Việt Nam, đây là nghề có thể coi là đếch vinh quang gì, họ đòi hỏi phòng thu hoành tráng, đẹp mắt, đồ sộ, chất lượng cao không cần biết ta làm thế nào miễn hay là được, thế nhưng cái chúng ta nhận lại là vài ba trăm ngàn cho một bản Thu và Mix. Vậy lấy đâu ra chúng ta có thể sắm sửa mớ máy móc khổng lồ đó, nếu có thì bao lâu ta hồi vốn?? Chưa kể đến việc nâng cấp, tu sửa và bảo trì.

Vậy đấy, nếu chúng ta không có được một Studio chuẩn, không có thiết bị hiện đại, sản phẩm ta làm ra chỉ để cho nhà nghe. Nhưng điều kiện ở Việt Nam không mấy ưu ái cho công việc này, nên dĩ nhiên nó cũng là một phần nguyên nhân dẫn đến chất lượng sản phẩm không tốt.

2. BEAT/INSTRUMENT

Tại sao tôi lại nhắc đến Beat, vì đơn giản Việt Nam chúng ta không làm việc theo ekip mà chỉ là những mảnh ghép lẻ ráp lại. Ca sĩ thu ở đây, nhưng Beat được lấy hay phối lại ở nơi khác.

Tôi sẽ đi sâu hơn về phần nhạc sĩ phối khí. Đa số các Beat maker ở Việt Nam dù là tự học hay có đào tạo bài bản, giai điệu hay hay dở, sáng tạo hay tù túng, là người nổi tiếng hay không chuyên, đều có điểm chung đó là họ chẳng biết Mix là gì hoặc có biết về Mix nhưng vẫn đếch biết Mix ra làm sao. Dù là nói rất văn võ nhưng thứ đơn giản họ làm đó chỉ là bật DAW lên, chọn nhạc cụ họ cần, cắm cây đàn vào và đánh, hết bài rồi thì cân chỉnh lại âm lượng. Ngoài việc đó ra thì chẳng thấy họ quan tâm gì đến chuyện những nhạc cụ đó được Mix hay chưa, Echo, Delay của Bank có sẵn cứ mặc kệ nó, Well thì nhiều người cũng hơn được chút thì chỉnh lại vang vọng này nọ, thêm EQ đồ các kiểu nhưng vẫn không hiểu đang làm gì.

Thực sự Mix các nhạc cụ không có gì là khó khăn mà ngược lại rất đơn giản khi tất cả chúng ta hiện này đều làm việc với nhạc cụ ảo hết rồi, và những người phối khí cũng không cần Mix vì đó là việc của các Mixer. Chỉ việc nhỏ đó là chuyển tất cả Stem sang bên Mixing mà thôi, nhưng họ không làm, họ chỉ cho ra Beat 1 file duy nhất, mà lại là chưa Mix nữa chứ.

Đến khi ta thu âm xong và Mix Vocal với cái file Beat đó thì nhận ra đã muộn. Chẳng có cách làm cho chất lượng bài hát tăng lên nếu như Beat lởm sẵn như vậy.

Nhưng điều ngặt nhất đó là người nghe chỉ quan tâm đến chất lượng bài hát, nếu có vấn đề, Mixer là người nhận trách nhiệm đầu tiên mà Beat Maker ai đời chẳng làm sao cả.

Không nói đến chuyên nghiệp mà chỉ với một bản thu Cover từ Beat có sẵn download trên mạng về với định dạng mp3 là đã thấy bản Mix của chúng ta sẽ tệ đến mức nào.

3. CA SĨ

Ồ! Nói đến yếu tố này thì biết bao nhiêu mà kể. Bạn muốn có bài hát hay, bạn muốn bạn bè tấm tắc khen ngời bạn hát tuyệt vời như thế nào, thế nhưng bạn không cho tôi nguyên liệu tươi sạch thì không thể có món ăn ngon và đẹp mắt được.
Ca sĩ luôn đòi hỏi có được một tác phẩm tuyệt vời nhưng lại không thể cung cấp cho ta một chất giọng hay, một kỹ thuật hát chuẩn thì việc xử lý sẽ trở nên khó khăn phần nào khi ta phải chăm chút để loại bỏ khuyết điểm vocal của họ hơn là làm tăng sự hoàn mỹ cho giọng hát. Nhất là khi bạn sẽ làm việc với những ca sĩ nghiệp dư, ca sĩ Cover và chưa có kinh nghiệm phòng thu cao. Không biết cách hát, không biết cách mở giọng vào Mic dẫu ta có cố gắng sửa cho họ thế nào đi chăng nữa, thì lần đầu họ vẫn không thể làm tốt được vì họ chưa có nhiều kinh nghiệm đúng không? NHƯNG HỌ ĐÒI HỎI TA PHẢI LÀM HỌ BÀI HÁT THẬT HAY TỪ LẦN ĐẦU TIÊN LÀM VIỆC DÙ HỌ CŨNG CHỈ LÀ LẦN ĐẦU TIÊN ĐẶT CHÂN VÀO STUDIO ĐỂ LÀM "CHUYỆN ẤY" MỘT CÁCH RẤT NGHIỆP DƯ. Và sau thời gian dài khi đã dần có kinh nghiệm thì cũng là lúc họ đã bỏ qua rất nhiều phòng thu khác rồi dừng chân tại một phòng thu cuối cùng họ cảm thấy rất ưng ý về chất lượng, may mắn thay phòng thu đó không còn phải làm việc với một chất giọng non nớt nữa, họ sẽ được tiếp xúc với một Vocal "dễ Mix" hơn. Nhưng về phần của bạn, bạn sẽ là người làm việc không tốt trong mắt ca sĩ đó đến hết đời.

4. SỰ HƯNG PHẤN
Sau một số yếu tố mà tôi đã nói thật giông dài thì tóm lại dù có bao nhiêu yếu tố đi chăng nữa thì chúng cũng sẽ quyết định đến yếu tố cuối cùng mà tôi sắp sửa nói ở đây.
Đó chính là sự phấn khởi, hứng thú với bản Mix mà bạn đang làm việc. Tất cả các yếu tố khác đều tác động đến yếu tố này dù ít nhiều. Chỉ cần có một yếu tố tốt đảm bảo giữ được sự hưng phấn của bạn thì bạn sẽ có thể Mix một bài hát thật dễ dàng từ sự hứng thú của mình được kích thích.
Bạn có một bài hát khá hay, chủ đề khá nổi bật và độc đáo, đúng thể loại bạn thích, hay bạn có một không gian và dàn thiết bị chất lượng để có bản thu không làm mình nản chí ngay từ lúc đầu nghe nó, cũng có thể bạn đang thu âm một bài hát khá nhạt nhẽo nhưng lại có một bản phối mới lạ và sôi động kích thích bạn, hay bạn đang được làm việc với một Vocal khá hay, sạch và truyền cảm khiến bạn có hứng thú với bài hát này??? Tất cả các yếu tố xung quanh đều tác động đến tư duy và sáng tạo của bạn, giúp bạn có hứng thú làm việc. Và hứng thú chính là yếu tố quan trọng nhất quyết định nên một bản Mix tuyệt vời.
Nếu tất cả điều kiện xung quanh làm bật lên cảm xúc của bạn, giúp bạn làm việc một cách hiệu quả và sáng tạo hơn thì bạn sẽ làm nên một tác phẩm không ai có thể chê. Nhưng một bản thu tồi tệ dù lí do nào đi nữa, một khi đã in sâu sự chán nản vào bạn khi bật nó lên thì bạn không còn muốn Mix nó hết sức mình nữa.
Vậy cho nên đây vẫn là yếu tố quan trọng nhất tôi muốn nói sau cùng. Nhất là khi bạn là người đã làm việc lâu năm gắn bó nhiều với phòng thu. Sự mệt mỏi, áp lực công việc cũng đã làm bạn tổn thất và lung lay tinh thần. Một bản thu tốt sẽ lấy lại hứng thú công việc cho bạn.